Bóng đá không phải sự hỗn loạn, mà là nghệ thuật tổ chức tự do. Trò chuyện cùng HLV trưởng của Chelsea với triết lí bóng đá có phần "độc lạ" của HLV người Ý.
Từ những trải nghiệm tại Italia, Tây Ban Nha, đến hành trình học hỏi cùng những bậc thầy như Sacchi, Ancelotti, Lippi hay Pellegrini, Enzo Maresca không chỉ xây dựng sự nghiệp huấn luyện của mình trên nền tảng tri thức chiến thuật mà còn trên một triết lý rõ ràng: bóng đá là cuộc chơi của sự tự do – nhưng trong giới hạn cấu trúc.
Maresca biến Chelsea thành một đội bóng vô cùng khó lường
Ở tuổi 45, HLV người Ý đang trở thành một trong những gương mặt được chờ đợi nhất tại Premier League, đặc biệt sau khi tiếp quản ghế nóng tại Chelsea. Trong một cuộc trò chuyện hiếm hoi mang tính triết học về bóng đá, Maresca đã chia sẻ những quan điểm sâu sắc về chiến thuật, sự tự do, vai trò cá nhân và khả năng tiến hóa không ngừng của cuộc chơi mà ông dành cả sự nghiệp để theo đuổi.
Italia và thứ bóng đá xoay quanh phòng ngự
“95% bóng đá Ý là về phòng ngự” Maresca khẳng định đầy chắc nịch khi được hỏi về DNA chiến thuật của quê hương mình. Xuất thân từ lò đào tạo Juventus, từng thi đấu cho những đội bóng giàu truyền thống như Sevilla hay Malaga, Maresca hiểu rõ quá khứ và hiện tại của bóng đá Ý. Với ông, thứ bóng đá tổ chức kiểu Catenaccio – nơi hậu vệ thòng (libero) trở thành biểu tượng – không còn phù hợp với cuộc chơi hiện đại.
“Libero đã hoàn toàn biến mất,” ông nói. “Bây giờ, khi bạn tấn công tốt, bạn cũng phòng ngự tốt. Bởi thế, chúng tôi luôn chuẩn bị phòng ngự ngay cả khi đang tấn công.”
Triết lý này trở thành nền tảng khi Maresca xây dựng đội bóng: lấy tấn công làm lá chắn tốt nhất, lấy tổ chức làm cơ sở cho sự sáng tạo.
Triết lý phòng ngự khoa học của người Ý
Sacchi – Guardiola – Cruyff: Những người đi trước thời đại
Một trong những cuộc trò chuyện định mệnh diễn ra vào tháng 2 năm 2017. Vừa giải nghệ chưa đầy một tháng, Maresca đã tới nhà Arrigo Sacchi – vị HLV huyền thoại của Milan. Hai người nói chuyện 4–5 tiếng đồng hồ, cho đến 9 giờ tối. Khi Maresca nghĩ đã đủ, Sacchi vẫn hỏi: “Cậu còn muốn nghe nữa không?”
Câu chuyện ấy cho thấy Maresca không chỉ học từ chiến thuật mà còn từ tinh thần đổi mới. “Tôi luôn ghi nhớ ba người: Cruyff, Sacchi và Pep. Họ là những thiên tài chiến thuật, luôn nhìn thấy điều mà phần còn lại phải cần thời gian để nhận ra.”
Từ Sacchi, ông học cách điều phối một "dàn nhạc". “Bạn cần một đội vận hành đồng nhất, nhưng bạn cũng cần 1–2 nghệ sĩ để làm nên điều kỳ diệu,” ông nói về vai trò của những cá nhân như Cole Palmer hay Estevao. Sự tự do, theo ông, chỉ hiệu quả nếu nó nằm trong một hệ thống.
“Tự do là ở thời điểm nhận bóng”
Triết lý bóng đá của Maresca xoay quanh một định nghĩa tưởng như mâu thuẫn: “Tôi trao sự tự do cho cầu thủ, nhưng chỉ tại thời điểm nhận bóng.” Với ông, tự do không phải là được di chuyển khắp nơi mà không kiểm soát. “Nếu mọi cầu thủ bắt đầu di chuyển lung tung thì đó không phải tự do, đó là hỗn loạn.”
Khái niệm "tự do có cấu trúc" này chính là cốt lõi của lối chơi định hướng vị trí (positional play) mà ông áp dụng. “Chúng tôi làm mọi thứ để cầu thủ có nhiều không gian và thời gian hơn khi nhận bóng. Nhưng cấu trúc đội là quan trọng nhất. Chỉ có vậy bạn mới có thể phòng ngự tốt khi đang tấn công.”
Cách tiếp cận này chịu ảnh hưởng mạnh từ Manuel Pellegrini – HLV từng trao cho Maresca sự tự tin và cảm hứng lớn tại Malaga. “Ông ấy không áp đặt mà hướng dẫn. Ông tạo điều kiện để bạn tìm ra giải pháp, chứ không ép buộc.”
Sự tự do được thể hiện rõ trong vai trò của Cole Palmer ở Chelsea
Sự linh hoạt từ Juve đến Sevilla
Khi còn thi đấu, Maresca không phải là ngôi sao nổi bật. “Tôi không quá giỏi phòng ngự, cũng không quá giỏi tấn công – nhưng tôi làm ổn cả hai,” ông khiêm tốn. Trong vai trò tiền vệ box-to-box, ông từng ghi cú đúp trong trận chung kết UEFA Cup 2006 giữa Sevilla và Middlesbrough một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất sự nghiệp cầu thủ của ông.
Khi được hỏi về tố chất của một tiền vệ như thế, Maresca nhấn mạnh yếu tố “biết di chuyển đúng vị trí”. “Enzo Fernandez là ví dụ điển hình. Cậu ấy không di chuyển vì thích, mà di chuyển vì hiểu thời điểm và vị trí cần xuất hiện.”
Một lần nữa, ông nhắc đến khái niệm “di chuyển có ý thức” thay vì “chạy cho vui”. Sự khác biệt này – giữa bản năng tự do và ý thức chiến thuật – chính là điều tách biệt một cầu thủ giỏi và một hệ thống hiệu quả.
Sáng tạo trong giới hạn và sự tiến hóa không ngừng
Dưới góc nhìn Maresca, không bao giờ có khái niệm "bão hòa chiến thuật". “Ngay cả khi bạn chỉ di chuyển lệch sang phải một mét để nhận bóng, điều đó cũng có thể là một điều mới. Tôi luôn tìm kiếm những thay đổi nhỏ như vậy.”
Sự tiến hóa là tất yếu, theo ông, bởi bóng đá là trò chơi của các phản ứng liên hoàn. “Khi bạn thành công với một hệ thống, các đối thủ sẽ tìm cách hóa giải. Nếu không tiến hóa, bạn sẽ bị bỏ lại.” Một trong những minh chứng rõ rệt nhất của câu nói này nằm ở chiết thuật hoàn hảo khi Maresca bày ra trước PSG trong trận chung kết FIFA Club World Cup 2025. Trước nhà đương kim vô địch Champions League, không một ai nghĩ rằng Chelsea có thể tạo ra được một trận đấu vượt trội đến vậy. Sự linh hoạt của những mũi tấn công như Joao Pedro, Neto hay Palmer làm phá sản hoàn toàn lối chơi kiểm soát của HLV Louis Enrique.
Dù vậy, Maresca không phủ nhận sự học hỏi từ quá khứ. Ông tin những nguyên lý cũ nếu được vận dụng đúng thời điểm vẫn có thể tạo nên đột phá. Điều quan trọng là người HLV cần biết khi nào nên duy trì cấu trúc, khi nào nên mở khóa sự tự do cá nhân.
Chức vô địch FIFA Club Wolrd Cup 2025 là minh chứng cho sự hiệu quả của lối chơi mà Maresca xây dựng
Một nhà lãnh đạo đồng hành, không áp đặt
Điểm đặc biệt trong cách làm việc của Maresca là việc ông không ngừng đối thoại với cầu thủ. “Tôi thích hỏi họ: Các cậu nghĩ sao về tình huống này? Làm sao để giải quyết?” Bởi chính các cầu thủ mới là người đối mặt trực tiếp với trận đấu, và nhiều khi họ có những góc nhìn độc đáo mà HLV cần học hỏi.
Từ Lippi, ông học được cách lãnh đạo bằng sức hút. Từ Ancelotti, ông học được nghệ thuật quản trị nhân sự và truyền cảm hứng. Nhưng chính triết lý của bản thân khi kết hợp giữa cấu trúc chiến thuật và sự tự do có tổ chức mới là nền tảng đưa Enzo Maresca đến với sân khấu lớn nhất nước Anh.
Enzo Maresca không chỉ là một HLV hiện đại, mà còn là một nhà tư tưởng bóng đá – người sẵn sàng chất vấn những định kiến cũ, khai phá giới hạn mới, và không ngừng tiến hóa. Trong một thời đại mà sự hỗn loạn dễ bị ngộ nhận là sáng tạo, ông lựa chọn con đường bền vững hơn: tự do trong khuôn khổ, cảm hứng trong kỷ luật, và nghệ thuật trong cấu trúc.
Chuyên gia Keolive phân tích và cập nhật những tin tức mới nhất về bóng đá thế giới
